Menu
Ως παχυσαρκία νοείται η συσσώρευση του σωματικού λίπους στο σώμα, πέραν του απαιτούμενου για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού, η οποία επηρεάζει αρνητικά τη σωματική υγεία.
Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης έχει αναγνωριστεί ως νόσος, ενώ συγκαταλέγεται στα χρόνια – μη μολυσματικά νοσήματα παγκοσμίως. Στην Ελλάδα δεν έχει αναγνωριστεί ακόμη ως νόσος.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο επιπολασμός της παχυσαρκίας έχει υπερδιπλασιαστεί από το 1980 έως και σήμερα. Στη σημερινή εποχή θεωρείται πανδημία ενώ η συσχέτισή της με αυξημένο κίνδυνο σακχαρώδους διαβήτη, υπέρτασης και δυσλιπιδαιμίας έχει τεκμηριωθεί επαρκώς, καθώς και η άμεση αρνητική επίδρασή της στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Πρόκειται για το ενεργειακό ισοζύγιο του σώματος, στο οποίο διαταράσσεται η ισορροπία.
Καθημερινά το σώμα καταναλώνει ενέργεια για τη λειτουργία των κυττάρων και των οργάνων που ονομάζεται βασικός μεταβολισμός, ο οποίος αποτελεί την ελάχιστη ενεργειακή απαίτηση για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Κάθε περαιτέρω κίνηση, άσκηση ή λειτουργία απαιτεί ενέργεια που προστίθεται στον βασικό μεταβολισμό για να προκύψει η ενέργεια που το κάθε σώμα χρησιμοποιεί κάθε μέρα. Αν οι προσλαμβανόμενες θερμίδες καθημερινά υπερβαίνουν αυτές τις οποίες ο οργανισμός καταναλώνει, τότε υπάρχει συσσώρευση ενέργειας, την οποία αποθηκεύει ο οργανισμός με την μορφή του λίπους.
Η συστηματική περίσσεια ενεργειακής πρόσληψης οδηγεί σε συσσώρευση του αποθηκευμένου λίπους, το οποίο αποτελεί την πιο «συμπυκνωμένη» μορφή ενεργειακής αποταμίευσης, το οποίο οδηγεί στην αύξηση του βάρους. Το σώμα θεωρεί το αποθηκευμένο λίπος πολύτιμο για την επιβίωση του σώματος, το προστατεύει και ως εκ τούτου ξαναμπαίνει στον μεταβολισμό για καύση μόνο μέσω πολύπλοκων βιολογικών διεργασιών και ως ύστατη λύση παροχής ενέργειας.
Μετρήσεις του βάρους, του ύψους, της περιμέτρου της μέσης και η μέτρηση του ποσοστού λίπους αποτελούν δεδομένα αναγνώρισης της παχυσαρκίας. Για την διεθνοποίηση και διευκόλυνση του τρόπου αναγνώρισης έχει ορισθεί ένας δείκτης, κοινός παρονομαστής σε όλη την υφήλιο. Ο δείκτης αυτός λέγεται Body Mass Index (BMI) ή Δείκτης Μάζας Σώματος (Δ.Μ.Σ.) και αποτελεί το πρώτο κριτήριο προσδιορισμού της παχυσαρκίας μέσω της σχέσης βάρους και ύψους.
Όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα, που αφορά κυρίως ενήλικες Ευρωπαίους/Καυκάσιους,
άτομα με Δ.Μ.Σ./ΒΜΙ άνω του 25 λογίζονται ως υπέρβαρα και άτομα με Δ.Μ.Σ./ΒΜΙ άνω του 30 ως παχύσαρκα. Ο αντίστοιχος υπολογισμός για τα παιδιά και τους εφήβους έχει διαφοροποιήσεις.
Πίνακας. Τιμές αναφοράς για τον Δείκτη Μάζας Σώματος στους ενήλικες
Τιμές Αναφοράς Δ.Μ.Σ.* (kg/m²) | Κατηγοριοποίηση σωματικού βάρους | Κίνδυνος νοσηρότητας από χρόνια νοσήματα |
<18,5 | Ελλιποβαρές | Χαμηλός (αλλά αυξημένος κίνδυνος άλλων κλινικών προβλημάτων) |
18,5-24,9 | Φυσιολογικό | Φυσιολογικός |
25-29,9 | Υπέρβαρο | Αυξημένος |
30-34,9 | Παχυσαρκία 1ου βαθμού | Πολύ αυξημένος |
35-39,9 | Παχυσαρκία 2ου βαθμού | Σοβαρός |
≥40 | Παχυσαρκία 3ου βαθμού | Πολύ σοβαρός |
* Αυτές οι τιμές αναφοράς αφορούν κυρίως Ευρωπαίους/Καυκάσιους πληθυσμούς και ενδέχεται να μην αντιστοιχούν στον ίδιο βαθμό παχυσαρκίας σε διαφορετικούς πληθυσμούς. Για παράδειγμα, οι Ασιάτες σε σχέση με τους Καυκάσιους διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο νοσηρότητας από χρόνια νοσήματα για χαμηλότερες τιμές Δ.Μ.Σ. και έτσι για τους πληθυσμούς αυτούς έχουν προταθεί ως κατωφλικές τιμές για το υπέρβαρο οι τιμές Δ.Μ.Σ. μεταξύ 23 και 27,5 kg/m² και για την παχυσαρκία οι τιμές Δ.Μ.Σ. ≥27,5 kg/m² (NICE, 2018).
Σημείωση: Ο Δ.Μ.Σ. υπολογίζεται διαιρώντας το σωματικό βάρος (σε κιλά) με το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα).
Πηγή: WHO, 2000.
Η παχυσαρκία συνδέεται με πολλές καρδιακές και μεταβολικές διαταραχές, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, κάποιοι καρκίνοι όπως του μαστού, του ενδομητρίου, του εντέρου, η οστεοαρθρίτιδα, οι χολολιθιάσεις και σοβαρά μυοσκελετικά προβλήματα. Για τους παραπάνω λόγους, νοείται ως νόσημα και αντιμετωπίζεται με ένα σύνολο ενεργειών και φαρμακευτικής αγωγής.
Η παιδική και εφηβική παχυσαρκία επηρεάζει τη γνωσιακή λειτουργία, τη σωματική ανάπτυξη, καθώς συνδέεται με τη σιδηροπενία και την υποβιταμίνωση D, ενώ δυσκολεύει την κοινωνική ένταξη και την ομαλή συνύπαρξη των παιδιών στις κοινωνίες του σχολείου, της γειτονιάς. Τα παιδιά που είναι παχύσαρκα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες.
Η παχυσαρκία έχει επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, αρνητικό κοινωνικό αποτύπωμα, αλλά και οικονομικό κόστος. Τα κοινωνικά πρότυπα, που συνδέονται και με τα θέματα φύλου, δημιουργούν αρνητικό πλαίσιο για την αποδοχή των ατόμων που ζουν με την παχυσαρκία και οδηγούν σε πολλούς αποκλεισμούς στο κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον. Το στίγμα της παχυσαρκίας βαραίνει ιδιαίτερα το γυναικείο φύλο και οδηγεί σε ατέρμονες προσπάθειες, επώδυνες και ενίοτε επικίνδυνες για γρήγορο αδυνάτισμα.
Η παχυσαρκία δεν έχει αναγνωριστεί ως νόσημα στην Ελλάδα, για τον λόγο αυτό δεν υφίσταται κάποιο πρωτόκολλο αντιμετώπισής της.
Ο περιορισμός της πρόσληψης θερμίδων, με κάθε τρόπο δόκιμο ή αδόκιμο, παραμένει η δημοφιλέστερη ‘μέθοδος’. Υποδεικνύεται η σωματική δραστηριότητα και η άθληση, απευθύνεται όμως σε νεαρές ηλικίες που μπορούν να το εφαρμόσουν, οι μεγαλύτερες ηλικίες –μεσήλικες και γηραιότεροι– θα δυσκολευτούν να εντάξουν τη σωματική δραστηριότητα, καθώς είναι λίγες οι δομές και οι ευκαιρίες για τη διευκόλυνση της άσκησης εντός του αστικού ιστού.
Η υγιεινή διατροφή είναι βασική προϋπόθεση για τη διατήρηση της σωματικής υγείας, της ευεξίας και του ευ ζην. Ως υγιεινή διατροφή ορίζεται η επιλογή τροφών υψηλής θρεπτικής αξίας, χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη που να περιλαμβάνει με ισορροπημένο τρόπο και τις τρεις κατηγορίες τροφών: πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη.
Σε κάθε μία από τις βασικές αυτές κατηγορίες υπάρχουν διαβαθμίσεις ποιότητας και θρεπτικής αξίας, που μόνο η έγκυρη πληροφόρηση μπορεί να οδηγήσει σε καθημερινές, σωστές επιλογές. Ωστόσο, ισχύουν οι γενικοί κανόνες του Π.Ο.Υ., δηλαδή 5 μερίδες φρέσκων φρούτων και λαχανικών καθημερινά, ενίοτε ο περιορισμός της ζωικής πρωτεΐνης και η επιλογή ακόρεστων λιπών (π.χ. ελαιόλαδο) έναντι των κορεσμένων (μαργαρίνες, βούτυρο).
Ο περιορισμός της πρόσληψης θερμίδων από την καθημερινή τροφή είναι ένας από τους στόχους μιας δίαιτας, ενώ η επιλογή του είδους των τροφών και η αύξηση του αισθήματος κορεσμού αποτελούν έτερες μεταβλητές για την επιτυχία μιας δίαιτας, που οδηγεί στην απώλεια βάρους.
Απαιτείται μεγάλη προσοχή στην επιλογή διατροφικών περιορισμών, να ζητείται βοήθεια από επαγγελματίες διατροφολόγους – διαιτολόγους, καθώς και η υιοθέτηση μετριοπαθών ενεργειών με στόχο την απώλεια του βάρους, ώστε να μην χάνεται μυϊκή μάζα και να μην διευκολύνεται η επαναπρόσληψη των κιλών με τη μορφή του λιπώδους ιστού. Το φαινόμενο γιο-γιο στην απώλεια βάρους είναι συνηθισμένο και επώδυνο και απαιτεί για την αποφυγή του ριζική αλλαγή στον τρόπο διατροφής και διαβίωσης.
Η αξία της άσκησης και της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας είναι αδιαμφισβήτητη για την υγεία σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.
Η εκπαίδευση και το σχολείο μπορούν να προσφέρουν ‘υγιεινές συνήθειες’ διατροφής και άσκησης από μικρή ηλικία, αρκεί να υπάρχει η κατάλληλη οργάνωση.
Αστικός ιστός, φιλικός στη σωματική δραστηριότητα των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων σε όλες τις πόλεις και τους δήμους αποτελεί ένα από τα βασικά αιτήματα προς επίλυση.
Αναδεικνύεται ως ένα βασικό στοιχείο του βιοτικού επιπέδου, αναφέρεται σε υποδείξεις του Π.Ο.Υ., των επιστημονικών ιατρικών εταιριών και αποτελεί σήμερα τον μοναδικό τρόπο προσφοράς για τους πολίτες.
Οι άνθρωποι που ζουν με την παχυσαρκία αντιμετωπίζουν πολλαπλά δείγματα αποκλεισμού και αποδοχής. Η παχυσαρκία γίνεται εμπόδιο για την κοινωνική και την εργασιακή τους άνοδο και αναγνώριση, ενώ στην παιδική και εφηβική ηλικία ‘προσφέρει’ εμπειρίες εκφοβισμού, αποκλεισμού από αθλητικές δραστηριότητες και το βαρύ στίγμα του βάρους τους που δεν μπορεί να το αποχωριστεί εύκολα ακόμη και στην ενήλικη ζωή.
Ένα άτυπο δίκτυο επιστημονικών εταιρειών πανεπιστημίων και άλλων φορέων με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τους κινδύνους που έχει για την υγεία η παχυσαρκία, και για να εργασθεί και να συντάξει τον «Οδικό χάρτη για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας».
Copyright ©2022-2023 Mindview. All Rights Reserved